بررسی دگردیسی تصویر واندیشه در دیوان فروغ فرخزاد

چکیده در بسیاری از مقالات و آثاری که در ارتباط با آثار فروغ و محتوای آنها انجام گرفته به تحوّلی اساسی که در اندیشه هایش صورت گرفته، اشاره شده است. این تحول موجب شده آثار پنج گانه اش به دو دوره ی متفاوت از هم تعلق گیرد.اسیر،دیوار و عصیان در یک سو و((تولدی دیگر)) و ((ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد)) در سوی دیگر قلمرو شاعریش قرار می گیرد.بنابراین ((شعر فروغ دو چهره ی مجزا به خود می گیردکه هر دو برای او واقعی و اصیل است:چهره ی فردی و خصوصی و چهره ای انسانی و جهانی و این دو چهره مختلف نمودار تحول و حرکت در شعر او می شود)) (زرین کوب،1358: 196). آنچه را که نکته سنجان و تحلیل گران ادبی،به عنوان نمونه های تحوّل او ذکر کرده اند بسیار محدود است و عمدتاً به صورت کلی و گذرا به این مقوله در حیطه ی تصویر نگریسته اند و تصاویر شعری او را بر اساس اندیشه هایش به صورت مجزا مورد تحلیل قرار نداده اند.یعنی تاکنون تحقیقی مستقل در این زمینه انجام نشده است که بدانیم اندیشه ی فروغ با موضوعاتی نظیرعشق،معشوق،انسان،جامعه و...در طی دو دوره ی شعریش چگونه تغییر یافته است و تصاویر شعریش چگونه تحت تاثیر این تحول،جهت یافته اند. بنابراین دریافت این تحوّل و تأثیر آن بر تصاویر شعری فروغ،از طریق مطالعه و دسته بندی تصاویر شعرش و بررسی محتوای اصلی آثارش صورت خواهد گرفت. تشبیه،استعاره،تشخیص وکنایه حوزه های اصلی کار نگارنده در این پژوهش است. دراین میان تشبیه،شگرد اصلی تصویرسازی در مجموعه های شعری فروغ به چشم می آید و استعاره تصویراندیشه پرور دو مجموعه ی آخر اوست که بعدی لایه دار و هیجان زا در شعرش ایجاد می کند.کنایه نیز ابزاری قوی در دو مجموعه ی آخر است که با زندگی مدرن شهری و افکار منتقدانه ی فروغ گره می خورد و نوآوری ها و ابتکارات شاعر را در خلق کنایات، بدیع و جذاب می نمایاند. بدین ترتیب نتیجه ی کلی به دست آمده از این تحقیق نشان می دهد که علاوه بر تحوّلی که در نوع به کارگیری از تصاویر در دیوان شاعر به وجود آمده است، اندیشه های عمیق و ژرف انسانی نیز وارد فضای شعری او شده است. پس تصویر و اندیشه به موزات هم در طی دیوان شعری او حرکت می کنند و همراه با رشد اندیشه،تصاویر نیز پخته تر،مدرن تر و مفهومی تر می شوند. کلمات کلیدی : فرخزاد / فروغ / تصویر / اندیشه / دگردیسی/ مطابقت